Elgetako Udalak eta Intxorta Kultur elkarteak duela urtebete aurkeztu zuten 2020ko apirilean Debagoieneko gerrako haurrei omenaldia egiteko asmoa. Covid 19ak, ordea, data hori urrira atzeratzera behar izan zuten. Baina orduan ere ez zen posible izan. Azkenik, gaur, Kulturateko ‘klaustroan’, Arrasateko gerrako 34 ume omendu dituzte.
Azken bideoa: Intxorta 1937.
Intxorta 1937k antolatutako ekitaldian, omendutako umeez eta haien familiez gain, Arrasateko Udaleko ordezkaritza bat ere izan da. Arrasateko alkatea Maria Ubarretxenak ireki du ekitaldia, gerrako umeei omenaldia eginez. Jarraian, Juan Ramon Garaik eta Julia Mongek testu hau irakurri dute:
“Arrasateko gerrako haurrei, zuei, omenaldi xume bat baina bihotzez egiteko gaude hemen. Debagoieneko, gaur egun, bizirik zaudeten gerrako ume guztiekin batera egitea izan zen gure desioa, baina denok ezagutzen ditugun arrazoiengatik ezinezkoa izan da, eta gehiago ez atzeratzea erabaki dugu”.
“Arratsaldeon guztioi, asko eskertzen dizuegu zuen presentzia. Badakizue ekitaldi txiki baina hunkigarri honen arrazoia gerrako haur izan zineten pertsona guztiei omenaldia egitea dela”.
“Bigarren Errepublikaren aurkako kolpe militarrak zuen etxeak eta herriak uztera behartzen zaituztet, gerraren parte zuzena izan gabe, ondorio guztiak bizi behar izatera. Zure haurtzaroa hondatu egin zen ulertzeko gai ez zineten gerra baten izuaren ondorioz. Oinez, trenetan edo itsasontzien sotoetan, atzerrira joan zinen, egun haietan imajinatu ezin zen lekua, askotan bonbardaketen edo ontzi faxisten artean, zelatan”.
“Askotan amatxoak, amamak, izebak izan ziren zuen eskuak estutu eta zuen beldurra, zuen negarra baretu zutenak. Haiek ere hemen daude, gurekin. Justiziazkoa da gogoratzea, gehienak isilean joan zirelako, inolako aitortzarik gabe. Ez zineten gutxi izan han jaio zinetenak, eta baita hil zirenak ere. Eta itzuleran, zenbat errepresio eta miseria!, hildako aita-amak, kartzeletan edo auzolandegietan, etxe hustuak, irabazleen isekak, baina hainbeste zoritxarren aurrean zutik eutsi zenioten”.
Jarraian, bidean gelditu direnak gogoratzeko minutu bateko isiltasuna gorde da. Eskaini dieten ohorezko aurreskuaren ondoren, omenaldian parte hartu duten gerrako haur guztiek Iñigo Arregiren Egiaren Iturri bana jaso dute.
Gerrako 34 ume arrasatear ondokoak dira:
- Abarrategui Mendizabal, Nieves
- Abarrategui Mendizabal, Jose Luis
- Arsuaga Menchaca, Margarita
- Ayesa Mondragon, José Luis
- Arambarri Riviere, Antxón
- Azula San Miguel, María Teresa
- Balzategi Olazagoitia, Angel
- Balzategi Olazagoitia, Maria Ángeles
- Bolinaga Garay, Mercedez
- Etxabe Zubizarreta, Luzia
- García Andrés Encarna
- García Vermande, Paquita
- García Cacho, Luisa
- García Cacho, Santiago
- González Pinto, Pedro
- González Monje, Cristina
- Jauregui Iza, Montse
- Langarán Rodríguez, Eugeni
- López Díez, José
- López Díez, Luis
- Moreno Leibar, Imanol
- Muxika Arrieta, Josemari
- Oroiz García, Felisa
- Riviere Andrés, José
- Martínez de Ubago Ruiz de la Cuesta, Carmen
- Uranga Mandaluniz, Juana
- Uranga Mandaluniz, Beatriz
- Ugarte Eguiluz, Juan Manuel
- Ugalde Ariznabarreta, Edurne
- Uriarte Lasagabaster, Roberto
- Ugarte Zubialdea, Josefa
- Vega Galdos, Pedro
- Vitoria Berecibar, Olga
- Zabaleta Ortubai, Tere
Luisa eta Santiago Garcia Cachoren kasuan, ezin izan dute omenaldira joan, Iturbideko egoitzan baitaude, eta ez dute instalazioetatik irteteko baimenik lortu. Hori dela eta, Arrasateko Udaleko eta Intxorta 1937ko ordezkari batzuk Iturbidera joan dira Iñigo Arregik egindako Egiaren Iturria beraiei emateko.
Gaur arratsaldekoa ez da asteburu honetan egingo den omenaldi bakarra. Gaur goizean, Bergaran, gerrako beste 9 haur omendu dituzte. Bihar, Aretxabaletako (5), Oñatiko (4) eta Elgetako gerrako umeak izango dira omenduak. Elgetako omenaldian, Elgeta eta Antzuolako gerrako haurren ondorengoak batera omenduko dituzte.
