‘Lezetxiki, lurralde neandertala’ erakusketak gaur eguerdian ireki ditu ateakKulturateko klaustroan, bisitatu nahi duten guztientzat. Gordailua Gipuzkoako Foru Aldundiaren Ondare Bildumen Zentroak sortu eta abiarazi du ekimen hau, Alvaro Arrizabalaga (EHU) eta María José Iriarte (Ikerbasque) komisarioekin.
Gainera, Arrasateko Udalaren, Arrasate Zientzia Elkartearen eta Aranzadi Zientzia Elkartearen laguntza izan du. Horiek ere ez dute galdu nahi izan gaur eguerdiko ekitaldia, eta inaugurazio ekitaldira joan dira. Horrela, Arrasateko kulturaren arduradun eta bultzatzaile nagusietako batzuek apirilaren 9ra arte ikusgai egongo den erakusketa berri honi babesa adierazi nahi izan diote.
Erakusketan, Gordailuan gordetako 60 pieza daude ikusgai. Horien artean, hartz-burezur osoak, Macaco baten baraila, Neanderthalek egindako harrizko tresnak eta haiek erabilitako maskorrak daude, horietako batzuk mediterraneokoak.
Bilduma
Erakusketaren helburua, Gordailuaren bilduma aurkezteaz gain, Lezetxiki inguruan oraindik gizakiak bizi ziren garaiko testuinguru historikoaren irudi bat eskaintzea da. Iniziatitiboak, beraz, Arrasate inguruko historiaurreko bizimoduari buruzko informazio zabala eskaini nahi du.
Lezetxikiko aztarnategia erabat babestuta dago Kulturako sailburuordearen 2021eko irailaren 6ko ebazpenaren bidez, Babes Bereziko Kultura Ondasun gisa, Gune Arkeologiko kategoriarekin, eta garrantzi handia du euskal historiaurrea ezagutzeko.
Erakusketaren helburua ez da soilik Arrasateko historiaurreari dagozkion pieza batzuk erakustea, baizik eta bisitariei informazioa ematea ere, batez ere XX. mendearen bigarren erdialdean Lezetxikin protagonista izan ziren indusketei buruz.
Justo Jauregi-Arraburuk Jose Migel Barandiarani emandako informazioari esker, Barandiaranek euskal historiaurrearen aztarnarik ezagunenetako bat lurpetik ateratzea lortu zuen.
Homo Heidelbergensis
Zehazki, Euskadin orain arte aurkitutako giza humero zaharrena. Duela 164.000 urte baino gehiago bizi izan zen “Homo Heidelbergensis” espezieko eme bati egotzi zioten. Datu hori esanguratsua da, Atapuercan aurkitutako aztarnek bakarrik baitute Lezetxikiko humeroek baino antzinatasun handiagoa.
Erakusketak arreta berezia eskaintzen dio garai hartan protagonista izan zen faunari. Ikerketen arabera, hiru dira garai horretan Lezetxikira joaten diren eta bertan bizi diren hartz-espezieak, gizakiak milaka urtetan zehar erabiltzera mugiaraziz: «Ursus deningeri», zeinaren ondoren «Ursus spelaeus» (haitzuloetako hartza) eta, Ursus arkuak iraungi ondoren, egungo hartz arrea. Lezetxikiko maila batzuek ez dute giza jarduerarik erregistratzen, hartzenak bakarrik. Izan ere, animalia horietako askok ezin zuten lozorrotik bizirik iraun, eta inguruan lurperatuta geratzen ziren arkeologoak iritsi arte.
Lezetxiki lurralde neandartala izan zela? Humeroa heidelberko andra batena omen zen, eta aztarna litiko gehienak ez dira achelensekoak ba? Diotenez nendertalarenak bi agin, agian 80/90000 urteko ” punzoi” bat eta txirla zulatu bat. Zer gehiago aurkitu dute ?Txirlatxo zulatu horrek gurekiko hurbiltasuna adieraziko luke. Erakusketa ez dut ikusi baina susmoa daukat Lezetxikoa ez dutela behar bezala azaltzen.
Agin horiena ere nola frogatu dute? Morfologiaren bitartez? ADNrekin?