AFAGI elkarteak azaldu ditu dementzia baten lehen sintomak izan daitezkeenak. Elkarte honek “informazioa eta formakuntza ematen die kaltetutako pertsonei eta euren senideei”. “Gogorrena gaixotasuna onartzea da”.
Alzheimerraren Nazioarteko Egunaren harira, AFAGI elkarteak herenegun arratsaldean hitzaldia eman zuen Kulturateko areto nagusian.
Bertan euren ezagutzak partekatu zituzten Alaitz Iriartek (elkarteko psikologoak) eta Iñaki Olaldek (elkarteko idazkariak), ‘Alzheimerrarekin elkarbizi’ hitzaldian.
AFAGIk azaldu zuen ondoko sintomak Alzheimerraren eta beste dementzia batzuen hasierakoak izan daitezke:
- Oroimenean aldaketak
- Arazoak konpontzeko zailtasunak
- Ohiko jarduerak egiteko zailtasunak
- Diruaren kudeaketa okerrak
- Desorientazioa denborarekin edo/eta lekuekin
- Ahozko eta idatzizko hizkuntza-arazoak
- Gauzak ezohiko tokietan uztea
- Erabakiak hartzeko zailtasunak
- Ekimen galera
- Umore eta nortasun aldaketak
“Horrelako egoera bat izateak ez du derrigorrez esan nahi dementzia baten sintoma denik – argitu du Alaitz Iriartek – ezta espezialistarengana joan behar denik ere”.
“Hala ere, sintomak gehiagotan errepikatzen badira, medikuarengana joateko unea da, neurologoarengana behar bezala bideratzeko”.
Sintoma horiek dituen pertsonak “gaixo dagoenaren susmoak izan ditzake, eta hori une ere aproposa da senide bati edo lagun bati horren berri emateko. Baita gai legalak zehazten hasteko ere”.
Bide honetan, AFAGIn “beharrezko informazioa eta formakuntza ematen dizkiegu, eta beste ate batzuk ere jotzekoak dira, jaso ditzaketen zerbitzua ezagutzeko eta zaintza antolatzeko”.
Dementzia duen pertsona bakoitzak “eboluzio propio bat dauka, baina fase batzuk egon badaude, nahiz eta pertsona bakoitzaren erritmoa ezberdina den”.
Egoera hauetan “informazioa onuragarria dela uste dugu, baina gaininformazioa kaltegarria da. Informazioak etorkizuna planifikatzeko aukera ematen du, momentua bizitzen jarraituz”.
Lehen fasean, dementzia arina denean, “pertsona autonomoa da edo behintzat autonomia maila bat dauka. Pertsona egoeraz jabetzen da, eta horretaz hitz egin dezake”.
Lehen fasean “senideak edo/eta lagunak sintoma berriei adi egon behar du, izan ere, une egokia da tratamendu farmakologikoa edo ez-farmakologikoa abiatzeko”.
Halaber, lehen fasea “egokia da gai legalak zehazteko, besteak beste, botere notariala, aurretiazko borondateak, eta kasu batzuetan ere oinarrizko gizarte-zerbitzuekin harremanak”.
“Aproposa da ere pertsonaren etxeko irisgarritasun maila aztertzeko: igogailua dagoen edo ez, bainugela egokituta dagoen edo ez,…”.
Bigarren fasean, gaixotasuna erdi mailakoa denean, “pertsonak laguntza behar du, adibidez batzuetan senideak arropa aukeratu behar dio, batzuetan janaria eraman behar dio,… Batzuetan pertsonak ez du gaixo dagoela onartzen eta gizartetik bakartze bat ematen da”.
Fase honetan ere “laguntza emozionala beharrezkoa da. Ondoren zainduaren eta zaintzailearen arteko mendekotasuna sortzen da. Etengabeko laguntza eta jarraipen horretan senideak beste pertsona baten laguntza behar dezake”.
Hirugarren fasean, fase larrienean, “mendekotasuna fisikoa ere izan bada. Laguntza handiagoa behar da, hitz egiteko zailtasun handiak ditu, baina memoria emozionala mantentzen du”.
Laguntza “mediko, kliniko eta farmakologikoa behar dira, eta erabaki garrantzitsuagoak hartu behar izaten dira, adibidez zaintza etxean edo egoitza batean egitea”.
Pertsonak pentsatu ohi du “ez duela laguntzarik behar, baina ez da hala, eta familia izaten da bere euskarri nagusienetakoa. Senideek egunerokotasuneko zaintzan dihardute”.
“Gogorrena gaixotasuna onartzea da, eta komunikazioa alde bakarrekoa bihurtu ohi da. Zailagoa da gaixoak zaintzaileari kasu egitea, eta zaintzaileari zail egiten zaio ulertzea egoera gaixotasunaren ondorio dela, eta ez pertsonaren ondorio”.
“Gogorrak dira ere etengabeko gainbehera ikustea eta onartzea. Horregatik esaten dugu aurretiazko dolu bat dela”.
Halaber, “senideentzat zaila da erabakiak hartzea, eta zalantza bat sortu ohi zaie: ‘Berak (aitak edo amak) zein erabaki hartuko luke egoera honetan?'”.
Horregatik guztiagatik, ondoko sentimentuak eta emozioak sortu ohi dira zaintzaileetan: “Bakardadea, erruduntasuna, etorkizunarekiko kezka, haserrea, depresioa,… Laguntza eskatzea oso garrantzitsua da”.
Zaintzaile nagusiena “emakumea izan ohi da, gero eta gizon gehiago zaintzan laguntzen duten arren, baina gehienetan zaintzaile nagusia emaztea da”.
Egoera gogor eta zail hauen aurrean, gizarteak ondoko eginkizunak ditu edo ondoko jarraibideak ditu:
- Transmititu iezaiezue laisatasuna.
- Errepika iezaiezue behar adina aldiz.
- Eman iezaiezue denbora.
- Anima itzazue gustatzen zaizkien jarduerak egiten jarraitzera.
- Erabil ezazue hizkuntza erraza eta argia.
- Eman iezazkiezue jarraibideak urratsez urrats.
- Ez itzazue tratatu haurrak balira bezala.
- Ez egin galdera konplexuak.
- Errespeta ezazue gaixotasunaren aurrean duten jarrera.
- Lagun iezaiezue beren autonomia bultza dezaketen gaietan.
